Hoe het begon – Vega Sicilia en Pesquera

Ribera del Duero kan niet los gezien worden van haar bekendste bodega: Vega Sicilia, en andersom geldt dat eigenlijk net zo. Spanjes meest legendarische wijnhuis werd opgericht door Don Eloy Lecanda in het jaar 1864, in de tijd dat het gebied rondom de rivier de Duero nog een onherbergzame hoogvlakte was, voornamelijk bevolkt door kuddes schapen. Al snel bouwt Vega Sicilia een grote reputatie op met haar volle, rijke wijnen van Bordeauxvariëteiten, gecombineerd met de lokale tinto fino (tempranillo). Deze reputatie staat tot op de dag van vandaag als een huis. Pas in de jaren ’70 van de 20e eeuw zien we dat een tweede bodega zich begint te onderscheiden van de rest. Dit wijnhuis - Pesquera genaamd - wordt in 1972 opgericht door Alejandro Fernández. Fernández is een bevlogen wijnmaker die ervan overtuigd is dat Ribera del Duero het in zich heeft om één van ’s werelds beste wijnregio’s te worden. Een man met een vooruitziende blik, zou je met de kennis van nu kunnen zeggen.

De reputatie en het succes van deze twee eenlingen en hun krachtpatsers van rode wijnen snelt hun vooruit en vanaf de jaren ’80 vestigen zich steeds meer ambitieuze wijnmakers die hun opleiding elders hebben genoten en die volop kansen zien in dit relatief nog onontgonnen gebied. Onder die toestroom van jonge talentvolle wijnmakers bevindt zich ook een Deen, Peter Sisseck, die vastbesloten is om de beste wijn ter wereld te maken in Ribera del Duero. Met zijn eerste vintage trekt hij direct al de aandacht van de internationale wijnpers. Robert Parker noteert in zijn beoordeling van Sissecks 1995 vintage: “One of the greatest and most exciting wines I have ever tasted”. And the rest is history… Inmiddels heeft Sissecks wijn – en we hebben het hier natuurlijk over Pingus - een cultstatus bereikt en staat bekend als de meest gezochte en gewilde wijn van Spanje.

Deze toestroom van technisch inzicht en financiële middelen, zorgt ervoor dat de algehele kwaliteit van de wijnen uit de regio enorm verbetert. De wijnen worden zelfs zó goed bevonden, dat in 1982 een DO (denominación de origen) wordt opgericht inclusief een Consejo Regulador, een orgaan dat toeziet op de kwaliteit van de wijn uit een specifiek gebied van herkomst. Het kwaliteitswijngebied Ribera del Duero is geboren.

Welke factoren bepalen het succes van Ribera del Duero?

Wat Don Eloy Lecanda en later ook Alejadro Fernández goed in de smiezen hadden, is dat het gebied rondom de Duero uitermate geschikt is voor de productie van kwaliteitswijn. Een aantal factoren is daarvoor doorslaggevend.

Allereerst is daar het barre landklimaat dat in geen enkel opzicht te vergelijken is met de vriendelijkere klimaat dat we kennen van de Spaanse costa’s. De plaatselijke bevolking omschrijft het zelf als “9 maanden winter, 3 maanden hel”; alles in Ribera is intens. Het aantal zonuren bedraagt 2400 per jaar. Tijdens de drie zomermaanden is het overdag bloedheet (vandaar de “hel”) zonder een drupje regen en ’s winters daalt het kwik gemakkelijk tot -20°C en soms zelfs nog daaronder. Misschien nog wel het belangrijkst voor de kwaliteit van Ribera-wijnen is het temperatuurverschil tussen dag en nacht (ookwel aangeduid met de Engelse term diurnal range) tijdens het groeiseizoen. Door de ligging van de wijngaarden tussen de 720 tot 1.100 meter boven de zeespiegel op het Spaanse bergplateau ‘Meseta Central’, dalen ‘s nachts de temperaturen enorm. Zelfs in de zomer kan het er ’s nachts verraderlijk koud zijn! Druiven zijn gek op deze temperatuurschommelingen tussen dag en nacht. Tijdens de warme dagen krijgen de druiven overvloedig zon en warmte om perfect te rijpen. Vervolgens wordt ‘s nachts de fotosynthese die voor die rijping zorgt abrupt afgebroken, waardoor de druiven als het ware in een status van shock belanden, daarbij tot rust komen en - heel belangrijk - hun zuren goed vasthouden. Het resultaat van deze extreme condities is duidelijk terug te proeven in de wijn. Ribera del Duero wijnen zijn vol, rijp en krachtig en hebben over het algemeen een flink alcoholpercentage, maar beschikken daarnaast altijd over een aangename zuurgraad die zorgt voor finesse en een goede balans.

De rivier, naamgever van de DO, heeft in de tweede plaats een belangrijke impact op het wijngebied. De nabijheid van de rivier heeft een matigende invloed op de omgevingstemperatuur in de wijngaarden en beschermt de stokken in het voor- en najaar tegen nachtvorst. Ook zorgt de rivier voor steenrijke afzettingen. In de hoger gelegen wijngaarden bestaat de bodem vooral uit kalksteen en klei.

Een ander belangrijk punt voor de kwaliteit van Ribera del Duero, is het hoge percentage oude bush vines van de tinto fino druif (ook wel tinta del país genoemd). Sommige stammen zelfs nog uit het pre-phylloxera tijdperk! Tino fino is een kloon, een plaatselijke variant van de tempranillo druif. De kracht van oude stokken zit hem erin dat ze dusdanig diepgeworteld zijn dat ze ook in extreme droogte kunnen overleven. Hoewel de opbrengst van oude stokken een stuk lager is dan die van jongere exemplaren - zowel wat betreft het aantal trossen als de grootte van de druiven - is de concentratie en de power van de wijn die ze opleveren ongeëvenaard.

De verschillende classificaties: wat zeggen die nou eigenlijk?

Hoewel er in Ribera del Duero ook een klein aandeel rosé en wit wordt geproduceerd, beperken we ons hier tot de rode wijnen. Wettelijk moeten die voor 75% uit tino fino bestaan, eventueel aangevuld met rassen als cabernet sauvignon, merlot, malbec en garnacha tinta. Net als in de rest van Spanje, wordt er in Ribera del Duero een onderscheid gemaakt tussen de classificaties cosecha, crianza, reserva en gran reserva om de houtrijping van de wijn aan te geven. Joven wijnen hebben geen of slechts een minimale (hout)rijping gehad, crianza’s hebben minimaal twee jaar gerijpt waarvan minstens één jaar op hout. Beide stijlen leveren toegankelijke wijnen, vol rood en zwart fruit en een subtiele vanilletoets. Reserva’s rijpen minstens drie jaar waarvan minstens één op hout. Gran reserva’s zijn wijnen van de buitencategorie die alleen in topjaren verschijnen en wettelijk het langst achter gehouden worden voor ze op de markt verschijnen: in totaal vijf jaar waarvan minstens twee op hout. Het betreft hier bijzonder gelaagde en complexe wijnen die qua profiel en postuur wel wat weg hebben van de oude tino fino stokken waar ze uit voortkomen: knoestig, krachtig, aards met intens donkere tonen van chocola, tabak en leer.

Om het nog iets ingewikkelder te maken, zijn er ook producenten die zich niets aantrekken van deze vastgelegde kwalificaties en hun wijn releasen op het moment waarop zij zelf vinden dat die klaar is. Een typerend voorbeeld is de Vega Sicilia ‘Unico’ 1968 die tegelijkertijd op de markt werd gebracht met de 1982 vintage: in 1991!

Al met al is Ribera del Duero een bijzonder tot de verbeelding sprekend gebied, waar naast de bekende cultwijnen ook nog genoeg verborgen pareltjes te vinden zijn voor wijnliefhebbers!

Ribera del Duero wijnen bij Best of Wines

Is je interesse naar de wijnen dit gebied gewekt? Best of Wines heeft verschillende Ribera del Duero wijnen op voorraad, waaronder verschillende vintages Vega Sicilia ‘Unico’ (2003-2010), Vega Sicilia ‘Valbuena’ (2013-2015) en Vega Sicilia ‘Reserva Especial’ (2015-2020). Uiteraard vind je daar ook Pingus, Dominio de Pingus’ tweede wijn Flor de Pingus en hun bijzonder vriendelijk geprijsde PSI. Misschien iets minder cult, maar qua kwaliteit zeker niet onderdoende, zijn de topwijnen van bodegas als Aalto, Alion, Emilio Moro en Félix Callejo. En een wijn als de Pruno 2014 van Finca Villacreces zou wel eens de ideale huiswijn kunnen zijn voor liefhebbers van stevig Spaans rood.

Deze blog is tot stand gekomen in samenwerking met de DO Ribera del Duero: ‘Made to move you’
Voor meer informatie, zie www.riberadeldeuro.es.