Als de Verenigde Staten een Facebook-account hadden en een relatie hadden met de twee druivensoorten Pinot Noir en Chardonnay, dan zou die relatie enige tijd geleden met "het is ingewikkeld" worden bestempeld. Dit komt omdat het land een soort haat-liefdeverhouding heeft met beide druivenrassen, die elk tot een overduidelijke aan-uit relatie hebben geleid.

Maar gelukkig heeft het liefdesverhaal tussen de Verenigde Staten en Pinot Noir en Chardonnay iets van een happy end. Laten we het verhaal van deze gecompliceerde liefde eens nader bekijken. Want het is een bijzonder verhaal! De setting is Californië en Oregon, op de achtergrond twee blinde proeverijen. Daarnaast verduidelijken we ook wat twee films en het ABC met dit specifieke liefdesverhaal te maken hebben. Daar gaan we.

Maar dat was uiteindelijk het probleem met pinot noir in de Verenigde Staten. Zonder knal was er geen aandacht. Vooral omdat in de jaren 80 de hele wereld meer naar Californië keek dan naar Oregon. Chardonnay was de schuldige. Dat brengt ons uiteindelijk bij het legendarische "Oordeel van Parijs". Dat wil zeggen, de blinde proeverij georganiseerd door Steven Spurrier, waarin de Oude Wereld en de Nieuwe Wereld het tegen elkaar opnamen. Namelijk Chardonnay uit de Bourgogne en Californië en Cabernet Sauvignon uit de Bordeaux en Californië.

In eerste instantie werd de blindproeverij afgedaan als een gedane zaak. Het was immers voor alle aanwezigen duidelijk dat de Franse wijnen in beide gevallen veruit superieur waren aan de wijnen uit de Verenigde Staten. Maar toen kwam de klap. De eerste plaats ging naar een wijn uit Californië! Vooral de Chardonnay 1973 van Chateau Montelena veroorzaakte na zijn overwinning een ware hype over de druivensoort. En met een goede reden. Want oenoloog Mike Grgich liet de Chardonnay acht maanden rijpen in gebruikte barriques. Leuk weetje: Grgich had graag nieuwe barriques gebruikt, maar had er geen meer over. Wat niet veel uitmaakte. Want zijn boterachtige, romige en toch elegante Chardonnay baarde ook op deze manier opzien.

Gigantische opkomst van Chardonnay in de Verenigde Staten...

Zo'n stijl was nog niet eerder bekend in de Verenigde Staten. Hooguit in de Bourgogne. Maar Bourgondië werd in die tijd nauwelijks gedronken in de Nieuwe Wereld. De Chardonnay-stijl van Chateau Montelena verspreidde zich als een lopend vuurtje in Californië. Steeds meer wijnhuizen rijpten hun Chardonnay op hout. En door de gigantische vraag werden er talloze nieuwe aanplantingen gedaan. Namelijk van iets minder dan 10.000 tot 23.000 hectare in 1990. Ondertussen is er zelfs 41.000 hectare! Chardonnay wordt dus terecht beschouwd als de hoogvlieger bij uitstek van Californië.

Maar waar veel licht is, is ook veel schaduw. Aan het einde van de jaren 1980 bereikte de extreem op hout gebaseerde Chardonnay zijn hoogtepunt - en ontaardde in een massaproduct. Steeds meer wijnhuizen gebruikten houtsnippers om de smaak goed te krijgen. Goedkope producties met restzoete, karamelzachte Chardonnaywijnen overspoelden de markt. En dat leidde tot een tegenbeweging: ABC. En nee, we gaan nu niet het alfabet leren. Want ABC staat voor "Alles behalve Chardonnay". Deze slogan was vanaf de jaren '90 steeds vaker te horen in de restaurants van de Verenigde Staten. Wijnliefhebbers en -kenners verzetten zich tegen de opgepompte en onhandige Chardonnay-stijl. Ze wilden eindelijk weer fijnheid en elegantie in het glas!

Dat is precies wat men destijds van Pinot Noir vond. Maar niet de pinot noir uit Oregon. Die waren nog steeds alleen iets voor echte kenners en liefhebbers. Want de wijnwereld als zodanig keek ook vrijwel uitsluitend naar Californië. In 1947 was de legendarische oenoloog André Tchelistcheff er al in geslaagd om een Pinot Noir uit zijn Beaulieu Vineyard te toveren die de vergelijking met de beste groeisoorten uit de Bourgogne niet hoefde te vrezen.

Maar tot de jaren 1970 waren zulke elegante Pinot Noirs uit Californië eigenlijk eerder een zeldzaamheid. Dat komt omdat het druivenras werd aangeplant op warme plaatsen vlak naast cabernet sauvignon of zinfandel. Deze laatste houden van warmte en zon. Pinot noir echter niet. Die heeft het gematigd nodig om zijn ware pracht te ontvouwen.

Hoe pinot noir naar de kust en de rivieren kwam.

Tchelistcheff zei het al: "God schiep cabernet sauvignon, de duivel schiep pinot noir". Tchelistcheff wilde de beroemde druivensoort niet demoniseren. Alleen de omgang met de diva van alle druiven in de wijngaard. Pinot Noir houdt niet van te koel of te warm, niet van te vochtig of te droog. Veel opbrengst leidt tot dunne wijnen, te laat oogsten tot zoete en dikke wijnen. En pinot noir wil niet overgoten worden met hout en ga zo maar door... Je kunt veel dingen verkeerd doen met pinot noir.

Helaas is dit precies wat er tot de jaren 1970 in Californië gebeurde. Maar toen kwam er gelukkig een verandering in denken. Of beter gezegd, een verandering van locatie. De wijnmakers realiseerden zich eindelijk dat Pinot Noir betere resultaten oplevert aan de kust dan in het binnenland. Plotseling werd er pinot noir aangeplant in Santa Barbara, Monterey en Mendocino. Ook in Sonoma vond het druivenras ideale omstandigheden langs de Russian River.

Een film redt Pinot Noir in de Verenigde Staten ...

Ja, de druiven waren in het begin nog wat weelderig. En vooral een Pinot Noir uit de Russian River herken je nog steeds bij de eerste slok dankzij de subtiele Coca-Cola afdruk. Maar de wijnen schitteren met fijner in plaats van opgepompt fruit. Een groot voordeel voor de druivensoort. Helaas niet voor de Amerikanen. Ze hadden genoeg van de weelderige en alcoholrijke Chardonnays - maar ze konden maar beperkt iets met de fijne en magere Pinot Noirs. Na de initiële hype aan het begin van de jaren 1990 daalden de verkoopcijfers gestaag.

Toen de film "Sideways" in 2004 in de bioscoop kwam, leidde Pinot Noir een nichebestaan. Maar dit veranderde abrupt dankzij Miles Ode's eerbetoon aan de druivensoort. Het was zijn lofzang op de fijnheid van Pinot Noir die Amerikaanse wijnliefhebbers opnieuw deed nadenken over hun smaak. Of misschien ook niet. In elk geval wilden de mensen in de Verenigde Staten nu veel fijne en elegante Pinot Noir. Bij voorkeur uit Californië. Hier groeide het wijngaardareaal na de film van 8.000 naar 11.000 hectare. Het werd al snel bekend dat er even delicate druiven uit Oregon kwamen.